Chiron

In 1977 ontdekte Charles Kowal op de Mount Palomar sterrenwacht een object tussen de banen van Saturnus en Uranus. Het beweegt in een vrij elliptische baan om de zon. De kortste afstand tot de zon bedraagt 1,3 miljard kilometer. De planeet komt dan in de buurt van de baan van Saturnus. Als Chiron zijn grootste afstand tot de zon bereikt nadert hij de baan van de planeet Uranus. Zijn afstand tot de zon bedraagt dan 2,8 miljard kilometer.

Op alle foto's deed Chiron zich voor als een stip. Daarom ging men er van uit met een nieuwe planetoïde te maken te hebben. Het kreeg het nummer 2060 en als naam Chiron: een wezen uit de griekse mythologie dat half mens, half dier was. Vreemd was wel dat Chiron een baan beschreef tussen Saturnus en Uranus. Bijna alle planetoïden beschrijven namelijk banen tussen Mars en Jupiter. De omloopstijd van de nieuwe planetoïde werd bepaald op 50,7 jaar.

Door de grote afstand van Chiron was het ook moeilijk de diameter te bepalen. De eerste schattingen lagen tussen de 150 en 500 kilometer. In het begin van de jaren tachtig kwam men met een preciezere waarde van ongeveer 180 kilo meter.

In 1987 ontdekte men dat Chiron met grote regelmaat een helderheidsverandering vertoonde van 0,1 magnitude. Hier uit concludeerde men dat Chiron in bijna 6 uur om zijn as draait. Dat is een rotatietijd die voor een planetoïde heel gewoon is.

Een jaar later ontdekte men dat de gemiddelde helderheid van Chiron plotseling enkele tienden van een magnitude méér was toegenomen dan men op grond van de kleiner wordende afstand tot de zon mocht verwachten. Eind 1988 was Chiron bijna een magnitude helderder dan hij als planetoïde zou moeten zijn. Voorzichtig vroeg men zich al of Chiron wel een planetoïde was. Misschien zou het wel een komeet zijn.

Een komeet is een opeenhoping van gruis, ijs en bevroren gassen. Wanneer zo'n komeet dichter bij de zon komt, gaat het ijs aan het oppervlak op een bepaald moment verdampen en ontstaan er een wolk van gas en stof rond de kern. Zo'n wolk noemen we een coma. Een coma kaatst meer zonlicht terug dan de veel kleinere kern en daardoor wordt een komeet bij het naderen van de zon opeens veel helderder.

Zou Chiron echt een komeet zijn? In april 1989 maakten enkele sterrenkundigen met een zeer gevoelige camera een serie opnamen van Chiron. Zij ontdekten dat het beeldje van Chiron niet meer puntvormig was, maar gehuld in een neveltje. Dit neveltje had een middellijn van 5 boogseconden
en was in één richting uitgerekt. Net als bij de coma van een komeet. Waarnemingen in het begin van 1990 bevestigden dit. Eind januari 1990 strekte de coma zich uit tot 10 boogseconden. Dat kwam overeen met een afstand van 80.000 kilometer in de ruimte. De coma was uitgerekt in de richting van de zon …f! Net als bij een komeet. Chiron schijnt dus meer op een komeet dan op een planetoïde te lijken. Maar is er op die afstand tot de zon, al komeetactiviteit mogelijk? Er heerst daar een temperatuur van zo'n 170 graden onder nul. De meeste kometen vertonen op die afstand nog geen enkele activiteit. Toch zijn er enkele uitzonde ringen bekend. Onder andere bij de beroemde komeet Halley begin 1990, toen de komeet, ver voorbij Saturnus, op een afstand van 1,87 miljard kilometer van de zon aanwijzingen vertoonde voor het vrijkomen van stof en gas. Als Chiron een komeet zou zijn, en zijn diameter bedraagt werkelijk 180 kilometer, dan is die wel héél groot voor een komeet.

De komeetdiameters die men tot nu toe heeft gemeten liggen in de orde van enkele kilometers. Komeet Halley, met zijn 16 kilometer is al een uitschieter. Dat roept dan wel de vraag op of Chiron misschien toch nog een andersoortig object is. Zou het meer vergeleken moeten worden met objecten als de verre planeet Pluto en zijn maan Charon? In 1988 werd ontdekt dat Pluto een ijle atmosfeer van methaan heeft. Die atmosfeer wordt wat dichter wanneer Pluto wat dichter bij de zon komt en wat dunner wanneer hij zich er weer van verwijdert. Het methaan slaat dan in de vorm van rijp weer op het oppervlak neer. De zon is dus ook op die afstand nog in staat om bij een hemel lichaam een soort komeeteffect te veroorzaken. Het is mogelijk dat Pluto en zijn satelliet tijdens het ontstaans proces van bijvoorbeeld Neptunus als restanten zijn achtergebleven als een soort vrije satellieten. Misschien is ook Chiron zo'n vrije satelliet, eenzaam rondzwervend tussen de reuzenplaneten en in verschillende perioden verschillende gedaanten vertonend. In 1996 bereikte Chiron zijn kortste afstand tot de zon. Nu wordt deze afstand weer groter.