Aberratie

Aberratie is een verschijnsel dat je kunt vergelijken met een alledaags gebeuren. Let maar eens op een wandelaar die met een paraplu in de regen loopt.

Bij windstil weer zullen de regendruppels recht naar beneden vallen. Toch moet de wandelaar de paraplu iets naar voren houden om niet door de druppels geraakt te worden. Hoe harder hij loopt, hoe meer hij de paraplu naar voren moet houden om niet nat te worden.

Als je tijdens een regenbui in een auto zit, merk je dat de voorruit van de auto kletsnat wordt van de regen. Maar let eens op de achterruit. Die blijft bijna droog. Hoe komt dat?

Wel, door de beweging van de auto lijkt het alsof de richting van de neervallende druppels verandert.

Natuurlijk alleen maar voor iemand die ook in de auto zit. Alle druppels lijken op hem af te komen. Precies zo is het met onze wandelaar die door de regen loopt.

Waarschijnlijk vraag je je af wat dit nu eigenlijk met sterrenkunde te maken heeft. In de sterrenkunde kennen we precies hetzelfde verschijnsel. Als je namelijk naar een ster kijkt, zie je die in een bepaalde richting staan. Er is echter een klein verschil tussen de richting waarin je die ster ziet staan (schijnbare richting) en de werkelijke richting. Dat komt doordat de aarde beweegt. Net als de auto die door de regen rijdt. De kijker moet daarom iets in de richting van de beweging van de aarde gedraaid worden om de ster in het midden van het kijkerveld te houden. De wandelaar moest immers ook zijn paraplu in zijn eigen bewegings richting draaien.

Het verschil tussen de schijnbare en de werkelijke richting van een ster is echter zeer klein. Dat komt doordat de snelheid van de aarde in zijn baan om de zon erg klein is in vergelijking met de snelheid van het licht. De aarde beweegt met een snelheid van bijna 30 km/sec om de zon. De snelheid van het licht is echter bijna 300.000 km/sec. De afwijking tussen de werkelijke en de schijnbare richting van het licht van een ster, veroorzaakt door de beweging van de aarde om de zon, wordt jaarlijkse aberratie genoemd.

De aarde draait immers in één jaar om de zon. Deze aberratie werd in het jaar 1725 ontdekt door James Bradley. De grootst mogelijke afwijking van de schijnbare plaats aan de hemel in vergelijking met zijn werkelijke positie is 20,5 boogseconde.

Eén boogseconde is het 1/60ste deel van een boogminuut
en één boogminuut is weer het 1/60ste deel van een graad. Dus één boogseconde is het 1/3600ste deel van een graad.

Ook door de draaiing van de aarde om zijn as treedt een afwijking op tussen de schijnbare en de werkelijke richting van een ster. Deze afwijking is nog veel kleiner en wordt dagelijkse aberratie genoemd.